Nền tảng của niềm tin trong thế giới Web3: Từ không thể bị thay đổi đến trò chơi lặp đi lặp lại vô hạn

Trong hệ sinh thái Web3, chúng ta thường cho rằng "không thể sửa đổi" là đảm bảo cuối cùng của niềm tin. Tuy nhiên, đây chỉ là điểm khởi đầu để xây dựng niềm tin.

Đối với tài sản kỹ thuật số, tính không thể thay đổi của sổ cái thực sự rất quan trọng. Giới hạn 21 triệu Bitcoin đã đặt nền tảng cho sự tin cậy trong thế giới blockchain. Số dư token ERC20, quyền sở hữu NFT, việc hoàn thành giao dịch xuyên chuỗi, chỉ cần được ghi lại trên blockchain, là đủ thuyết phục mà không cần phụ thuộc vào yếu tố con người.

Tuy nhiên, đối với các bên tham gia như giao thức, dự án, sổ cái không thể bị thay đổi chỉ là một chức năng cơ bản. Chìa khóa thực sự để giành được sự tin tưởng nằm ở việc họ "không thể dễ dàng rút lui" và "sẵn sàng tham gia lâu dài".

Con đường tin cậy của Web3 không xuất phát từ cơ chế đồng thuận hay nút mà là được xây dựng dần dần thông qua các tương tác giao dịch liên tục. Niềm tin là sản phẩm của các trò chơi lặp đi lặp lại và cũng là phụ kiện của chi phí vi phạm hợp đồng cao. Nó không phải là "đồng thuận" xuất hiện từ không trung, mà là sự ăn ý tự nhiên hình thành trong quá trình luân chuyển vốn và bảo đảm thực hiện hợp đồng thường xuyên.

Trong một số lĩnh vực kinh doanh truyền thống, "tầng niềm tin" thực sự không chỉ được xây dựng từ quan hệ huyết thống, địa lý và tình cảm, mà còn được thiết lập dần dần qua các giao dịch lặp đi lặp lại. Nền tảng của tín dụng tài chính không chỉ là sổ sách, mà còn là sự ăn ý hình thành sau vô số lần đấu trí. Niềm tin giống như hòa bình, cần phải được duy trì trong một giới hạn tương hỗ.

Những nơi này có thể nhận ra sớm hơn cả Phố Wall rằng việc hiểu biết về bối cảnh (KYC/KYB) chỉ là yêu cầu cơ bản để xây dựng lòng tin. Lòng tin thực sự không tồn tại trong các nút phi tập trung, cũng không phải được phát triển, mà là được tích lũy qua những thực hành giao dịch vi phạm và tuân thủ.

Trò chơi lặp lại tần suất cao và mạng bảo hiểm lẫn nhau giữa các khu vực

Một số nơi, mạng lưới tài chính phi chính thức về cơ bản dựa trên hệ thống niềm tin tích lũy từ giao dịch tần suất cao và lâu dài. Phạm vi dịch vụ của nó không chỉ giới hạn ở địa phương mà còn bao phủ các cộng đồng di cư ở nhiều khu vực trên toàn cầu.

Sự hợp tác tài chính xuyên khu vực này có thể thành lập chủ yếu dựa vào hai yếu tố cốt lõi: trò chơi lặp lại mật độ cao và mạng lưới bảo hiểm xuyên khu vực.

Một thương nhân hoạt động ở nước ngoài, lâu dài chuyển tiền về gia đình hoặc đối tác trong nước thông qua các kênh không chính thức. Theo thời gian, anh ta sẽ hình thành mối quan hệ giao dịch lâu dài và lặp đi lặp lại với người trung gian. Cấu trúc này không phải là một lần duy nhất, mà được xây dựng trên cơ sở "Tôi dám cho bạn 1 triệu, vì tôi dự đoán bạn sẽ lại đến tìm tôi đổi 1 triệu vào năm sau."

Các mạng lưới giao dịch này không phụ thuộc vào hợp đồng chính thức, mà dựa vào cấu trúc khóa niềm tin: danh tiếng gia đình, truyền miệng, cơ chế bảo lãnh lẫn nhau, giúp cho việc "thực hiện hợp đồng từ xa" có thể đạt được ngay cả khi khoảng cách lên đến hàng nghìn dặm.

Chi phí vi phạm hợp đồng: Hệ thống thanh lý trong trật tự không chính thức

Trong hệ thống này, niềm tin không xuất phát từ đức hạnh bẩm sinh, mà là kết quả của sự cân nhắc lý trí. Chính vì chi phí vi phạm hợp đồng cao, nên người tham gia "không dám dễ dàng vi phạm".

Nếu một giao dịch nào đó xảy ra vi phạm hợp đồng, không chỉ gây tổn hại đến uy tín của bên liên quan tại địa phương, mà còn lan truyền nhanh chóng qua mạng lưới gia đình, quan hệ đồng hương và cộng đồng thân tộc, tạo thành cơ chế "thanh lý" xã hội không thể đảo ngược. Mặc dù cơ chế này không thông qua các con đường pháp lý chính thức, nhưng đủ để khiến người vi phạm "khó có thể đứng vững ở nước ngoài".

Đây là một hệ thống thay thế cho "các biện pháp trừng phạt không chính thức". Mặc dù nó không phải là chính thức, nhưng thường hiệu quả hơn các kênh chính thức và có sức răn đe lớn hơn.

Trong môi trường như vậy, mọi người có thể không hoàn toàn tin tưởng vào hợp đồng, nhưng chắc chắn sẽ không coi thường sự trừng phạt hợp tác của toàn bộ hội đồng.

Mạng lưới thanh toán đa phương: Cấu trúc khóa giao dịch vô hình

Một cơ chế cốt lõi khác của mạng lưới tài chính không chính thức này là mạng lưới thanh toán đa phương cho các quỹ.

Các trung gian tài chính khác nhau không hoạt động độc lập mà ở một mức độ nào đó là "kênh" và "phòng ngừa" lẫn nhau.

Đây giống như một "mạng lưới lớp hai" tự nhiên hình thành, thông qua sự lưu chuyển vốn giữa các nút khác nhau, tạo ra một cấu trúc linh hoạt cao nhưng có độ khóa giao dịch mạnh.

• Vốn lưu chuyển giữa nhiều điểm, hình thành sự ràng buộc lẫn nhau giữa tình cảm và lợi ích;
• Mỗi giao dịch đều ẩn chứa một cấu trúc nợ cộng đồng với ý nghĩa "Nếu tôi gặp rắc rối, bạn cũng khó mà thoát khỏi".

Hệ thống này linh hoạt và bền bỉ hơn bất kỳ giao thức cầu nối nào trên chuỗi mà chúng ta đã biết ngày nay, mặc dù nó không phụ thuộc vào bất kỳ mã nào.

Mã không thể bị thay đổi chỉ là điểm khởi đầu, tham gia lâu dài và chơi liên tục mới thực sự là "người trong ngành"

Trong Web3, chúng ta thường xem "mã không thể thay đổi" như là sự đảm bảo tin cậy tối thượng, nhưng thực ra đây chỉ là phần nổi của tảng băng.

Đối với chính tài sản, tính không thể bị thay đổi của sổ cái thực sự đã đủ. Nhưng để có sự tin tưởng vào một thực thể thương mại hoặc một thỏa thuận, cần có logic và ngưỡng ở một chiều cao hơn.

Chúng ta không nên chỉ hỏi: "Liệu giao thức này có lỗ hổng không?" mà nên hỏi: "Liệu giao thức này có sẵn sàng gắn bó với lợi ích lâu dài của tôi không?" và tiếp tục đóng góp giá trị cho hệ sinh thái cũng như duy trì dòng tiền.

Cơ chế khóa tài sản là một loại "tự thế chấp" trong trò chơi kinh tế; mô hình ve(3,3) là một cam kết chơi để chứng minh với cộng đồng rằng "tôi sẽ không dễ dàng rút lui, tôi sẵn sàng tham gia lâu dài".

• Hai bên khóa tài sản lẫn nhau, tạo thành nền tảng tin cậy ổn định.
• Dám chơi đi chơi lại, mới có thể chứng minh không phản bội.
• Chìa khóa là liệu có sẵn sàng để tiền được lưu thông trong hệ sinh thái lâu dài, không dễ dàng rút khỏi.

Cần lưu ý rằng việc khóa tài sản được đề cập ở đây không chỉ đề cập đến token được phân bổ cho các dự án mà còn có thể bao gồm vốn từ công và tư, doanh thu từ giao thức, thậm chí là tài sản cá nhân của người sáng lập dự án.

Tuy nhiên, mọi người cần hiểu rằng, "khóa tài sản" chỉ là bước khởi đầu, là "giấy cam kết" để gia nhập toàn bộ hệ sinh thái. Quan trọng hơn là những cuộc chơi liên tiếp sau đó — liệu có sẵn lòng giữ giá trị lâu dài trong hệ sinh thái hay không.

Một giao thức DeFi thực sự giành được niềm tin không phải ở việc có mã nguồn mở hay không, mà là ở việc nó có hạn chế quyền rút lui của chính mình về mặt thể chế hay không, và liên tục lưu thông tài sản trong hệ sinh thái - Dám tham gia nhiều lần trong dài hạn mới là nền tảng của niềm tin.

Nói ngắn gọn, một hợp đồng thông minh không thể bị thay đổi, không đáng tin cậy bằng một người tham gia không dễ dàng rút lui.

Chúng ta theo đuổi mục tiêu sai lầm: Nâng cấp lòng tin của Web3 không chỉ là công nghệ, mà còn là thiết kế trò chơi

Hệ sinh thái Web3 hiện tại quá chú trọng vào các chỉ số kỹ thuật như TPS cao, phí Gas thấp, lớp thanh toán mô-đun và phi tập trung. Nhưng những điều này không đủ để xây dựng niềm tin sâu sắc vào sản phẩm, dự án và giao thức.

Niềm tin không chỉ là một chỉ số kỹ thuật, mà còn là cấu trúc của một mối quan hệ chơi lâu dài.

Một số bài học từ các mạng tài chính truyền thống cho chúng ta thấy rằng: Mối quan hệ đáng tin cậy nhất không phải là các quy tắc được ghi trong hợp đồng, mà là cấu trúc ẩn chứa trong chi phí vi phạm hợp đồng.

Cũng giống như các hệ thống thanh toán xã hội trong mạng tài chính truyền thống, DeFi cũng nên được thiết kế để: một khi thoát ra, không chỉ mất uy tín mà còn phải đối mặt với việc thanh toán các mối quan hệ tài chính đa phương - cơ chế khóa, quyền biểu quyết và quyền quản trị gắn liền, chính là những "cơ chế thanh toán không chính thức" thể hiện trên chuỗi.

Chúng ta nên xây dựng một môi trường cho phép các giao thức/tham gia dám lặp đi lặp lại trò chơi vô hạn.

Xin hãy nhớ rằng, cơ chế đồng thuận chỉ là giao thức bề mặt, còn khóa vốn và trò chơi lặp lại mới là nền tảng liên minh sâu sắc.

"Người trong cuộc" thực sự không phải là những tuyên bố bằng lời nói, mà là cùng với đồng minh đối mặt với rủi ro bằng thời gian, tiền bạc và uy tín.

Kết luận: Niềm tin không đến từ liên minh khó thoát ra

"Người trong圈" không chỉ là một biểu hiện cảm xúc đơn giản, mà là một sự sắp xếp thể chế có sức răn đe nhất: bạn rời đi, tôi cũng khó mà tự mình đứng vững.

Cơ chế "khó thoát ra" này, cùng với thái độ "dám đầu tư và tích lũy lâu dài", mới chính là cấu trúc niềm tin tối thượng mà Web3 nên hướng tới.

Công nghệ có thể tạo ra sổ cái; thể chế có thể hình thành trật tự; nhưng chỉ có những cuộc chơi liên tục mới có thể xây dựng niềm tin thực sự.

Và niềm tin vững chắc nhất không phải đến từ một niềm tin mù quáng, mà là dựa trên những xem xét thực tế mà bạn không thể không tin tưởng.

Điều này khiến người ta nhớ đến bài hát cổ điển "Cần phải dũng cảm mới có thể chiến thắng".

Ba phần dựa vào số phận, bảy phần dựa vào nỗ lực, chỉ có dám mạo hiểm mới có thể giành được chiến thắng. Trở thành một phần không thể thiếu trong hệ sinh thái này.