Sự kiện Thiên Nga Đen của thị trường tài sản kỹ thuật số: Phân tích sự cố chớp nhoáng Token OM

Trong bối cảnh nền kinh tế số phát triển nhanh chóng, thị trường tài sản kỹ thuật số đang đối mặt với những rủi ro và thách thức chưa từng có. Một mặt là yêu cầu về tuân thủ và quản lý, mặt khác lại tiềm ẩn những vấn đề thao túng nghiêm trọng và thông tin không đối xứng.

Vào rạng sáng ngày 14 tháng 4 năm 2025, thị trường tiền điện tử lại một lần nữa dậy sóng. Token MANTRA (OM), từng được xem là "tiêu chuẩn RWA tuân thủ", đã đồng loạt gặp phải tình trạng bị thanh lý cưỡng chế trên nhiều sàn giao dịch, giá giảm đột ngột từ 6 đô la xuống còn 0,5 đô la, mức giảm trong một ngày vượt quá 90%, giá trị vốn hóa thị trường bốc hơi 5,5 tỷ đô la, các nhà giao dịch hợp đồng chịu thua lỗ 58 triệu đô la. Bề ngoài có vẻ như là một cuộc khủng hoảng thanh khoản, nhưng thực chất đây là một cuộc kiểm soát cao độ được lên kế hoạch tỉ mỉ và hành động "thu hoạch" xuyên nền tảng. Bài viết này sẽ phân tích sâu nguyên nhân của sự cố chớp nhoáng này, tiết lộ sự thật đằng sau, và thảo luận về hướng phát triển tương lai của ngành Web3, cũng như cách tránh để xảy ra những sự kiện tương tự trong tương lai.

Một, So sánh sự cố chớp nhoáng OM và sự sụp đổ LUNA

Sự cố chớp nhoáng OM có sự tương đồng với sự sụp đổ LUNA của hệ sinh thái Terra vào năm 2022, nhưng nguyên nhân thì khác nhau:

Sự cố chớp nhoáng của LUNA chủ yếu do stablecoin UST mất liên kết gây ra. Cơ chế stablecoin thuật toán của nó phụ thuộc vào sự cân bằng cung cấp LUNA, khi UST mất đi sự neo 1:1 với đô la Mỹ, hệ thống rơi vào "vòng xoáy tử thần", LUNA từ trên 100 đô la giảm xuống gần 0 đô la, điều này thuộc về khuyết điểm thiết kế hệ thống.

Sự cố chớp nhoáng OM là kết quả của việc thao tác thị trường và vấn đề thanh khoản, liên quan đến việc các sàn giao dịch ép buộc thanh lý và hành vi kiểm soát cao độ của đội ngũ, không phải là khuyết điểm trong thiết kế Token.

Cả hai đều gây ra sự hoảng loạn trên thị trường, nhưng LUNA là sự sụp đổ của hệ sinh thái, trong khi OM giống như sự mất cân bằng của động lực thị trường.

Hai, cấu trúc kiểm soát: 90% được đội ngũ và những người nắm giữ lớn âm thầm kiểm soát

Cấu trúc kiểm soát tập trung cao độ

Dữ liệu trên chuỗi cho thấy, đội ngũ MANTRA và các địa chỉ liên quan nắm giữ 792 triệu OM, chiếm khoảng 90% tổng nguồn cung, trong khi số lượng Token thực tế đang lưu thông chưa đến 8,8 triệu, chỉ chiếm khoảng 2%. Mức độ tập trung nắm giữ đáng kinh ngạc này đã dẫn đến sự mất cân bằng nghiêm trọng về khối lượng giao dịch và tính thanh khoản của thị trường, khiến các nhà đầu tư lớn dễ dàng ảnh hưởng đến xu hướng giá trong các thời điểm có tính thanh khoản thấp.

Chiến lược airdrop và khóa token theo giai đoạn: Tạo ra sự hào nhoáng giả tạo

Dự án MANTRA áp dụng kế hoạch mở khóa nhiều vòng, thông qua việc kéo dài chu kỳ thanh toán, biến lưu lượng cộng đồng thành công cụ khóa dài hạn.

• Ra mắt lần đầu đã phát hành 20%, nhanh chóng mở rộng nhận thức thị trường
• Tháng đầu tiên mở khóa mạnh mẽ, 11 tháng tiếp theo phát hành tuyến tính, tạo ra ảo tưởng thịnh vượng ban đầu
• Tỷ lệ giải phóng một phần thấp tới 10%, phần còn lại của Token sẽ dần dần thuộc về trong ba năm, nhằm kiểm soát lượng lưu thông ban đầu.

Chiến lược này bề ngoài có vẻ như phân bổ khoa học, thực tế là lợi dụng cam kết cao để thu hút nhà đầu tư. Khi tâm lý người dùng phục hồi, đội ngũ dự án sẽ đưa vào cơ chế bỏ phiếu quản trị dưới hình thức "sự đồng thuận của cộng đồng" để chuyển giao trách nhiệm, nhưng quyền bỏ phiếu thực tế tập trung trong tay đội ngũ dự án hoặc các bên liên quan, kết quả có thể kiểm soát rất mạnh, tạo ra sự phồn vinh giao dịch giả tạo và hỗ trợ giá.

Giao dịch giảm giá ngoài thị trường và hoạt động arbitrage

50% giảm giá bán hàng: Cộng đồng nhiều lần báo cáo rằng OM đang được bán ra ngoài thị trường với giá giảm 50%, thu hút các nhà đầu tư tư nhân và các đại gia mua lại.

Liên kết ngoài - liên kết trong: Các nhà đầu tư chênh lệch giá mua OM ở mức giá thấp bên ngoài, sau đó chuyển vào sàn giao dịch, tạo ra sự sôi động và khối lượng giao dịch trên chuỗi, thu hút nhiều nhà đầu tư nhỏ lẻ tham gia hơn. Chu trình kép "cắt cỏ ngoài chuỗi, tạo sức hút trong chuỗi" này càng khuếch đại sự biến động giá.

Ba, Vấn đề lịch sử của MANTRA

Sự cố chớp nhoáng của MANTRA, những vấn đề lịch sử cũng đã đặt ra rủi ro cho sự kiện lần này:

"Sự thổi phồng nhãn "RWA tuân thủ": Dự án MANTRA đã nhận được sự tin tưởng từ thị trường nhờ vào sự hậu thuẫn của "RWA tuân thủ", đã ký kết thỏa thuận token hóa trị giá 1 tỷ USD với các ông lớn bất động sản Trung Đông và nhận được giấy phép từ cơ quan quản lý, thu hút một lượng lớn tổ chức và nhà đầu tư cá nhân. Tuy nhiên, giấy phép tuân thủ không mang lại tính thanh khoản thực sự cho thị trường và việc nắm giữ phân tán, mà ngược lại, trở thành lớp phủ cho việc kiểm soát của đội ngũ, lợi dụng giấy phép tuân thủ từ Trung Đông để hút vốn, sự hậu thuẫn từ cơ quan quản lý đã trở thành một công cụ tiếp thị.

Mô hình bán OTC: Theo báo cáo, MANTRA đã huy động hơn 500 triệu USD trong hai năm qua thông qua mô hình bán OTC, hoạt động theo cách phát hành liên tục các Token mới để hấp thụ áp lực bán từ các nhà đầu tư ở vòng trước, hình thành chu trình "mới tiếp cận cũ, cũ ra mới". Mô hình này phụ thuộc vào tính thanh khoản liên tục, một khi thị trường không thể hấp thụ các Token được mở khóa, có thể dẫn đến sự cố chớp nhoáng.

Tranh chấp pháp lý: Năm 2024, Tòa án Cao cấp Hồng Kông xử lý vụ án MANTRA DAO, liên quan đến cáo buộc vi phạm tài sản, tòa án yêu cầu sáu thành viên tiết lộ thông tin tài chính, bản thân việc quản trị và tính minh bạch đã tồn tại vấn đề.

Bốn, phân tích nguyên nhân sâu xa của sự cố chớp nhoáng

1. Cơ chế thanh lý và mô hình rủi ro không còn hiệu lực

Rủi ro phân tán giữa các nền tảng: Các sàn giao dịch khác nhau có các thông số quản lý rủi ro cho OM (giới hạn đòn bẩy, tỷ lệ ký quỹ duy trì, điểm kích hoạt cắt giảm tự động) chưa được thống nhất, dẫn đến cùng một vị thế trên các nền tảng khác nhau phải đối mặt với ngưỡng thanh lý hoàn toàn khác nhau. Khi một nền tảng kích hoạt cắt giảm tự động trong thời gian thanh khoản thấp, lệnh bán sẽ tràn sang các nền tảng khác, gây ra "thanh lý theo chuỗi".

Mô hình rủi ro và vùng mù rủi ro đuôi: Hầu hết các sàn giao dịch sử dụng mô hình VAR dựa trên độ biến động lịch sử, đánh giá không đầy đủ về các tình huống cực đoan, không mô phỏng được các kịch bản "nhảy giá" hoặc "cạn kiệt thanh khoản". Một khi độ sâu của thị trường giảm đột ngột, mô hình VAR sẽ không còn hiệu lực, và các chỉ thị kiểm soát rủi ro được kích hoạt sẽ làm gia tăng áp lực thanh khoản.

2. Dòng tiền trên chuỗi và hành vi của nhà tạo lập thị trường

Chuyển tiền ví nóng lớn và rút lui của nhà tạo lập thị trường: Một ví nóng đã chuyển 33 triệu OM (khoảng 20,73 triệu USD) đến nhiều sàn giao dịch trong vòng 6 giờ, nghi ngờ là do việc thanh lý vị thế của nhà tạo lập thị trường hoặc quỹ đầu cơ. Nhà tạo lập thị trường thường giữ vị thế trung tính ròng trong các chiến lược giao dịch tần suất cao, nhưng trong bối cảnh dự đoán biến động cực đoan, để tránh rủi ro thị trường, họ thường lựa chọn rút lại tính thanh khoản hai chiều đã cung cấp, dẫn đến chênh lệch giá mua bán nhanh chóng mở rộng.

Hiệu ứng khuếch đại của giao dịch thuật toán: Một chiến lược tự động của nhà tạo lập thị trường định lượng đã kích hoạt mô-đun "bán tháo chớp nhoáng" khi phát hiện giá OM giảm xuống dưới mức hỗ trợ quan trọng, thực hiện arbitrage giữa hợp đồng chỉ số và giao ngay, làm gia tăng áp lực bán giao ngay và tỷ lệ phí vốn của hợp đồng vĩnh cửu tăng vọt, hình thành vòng luẩn quẩn "tỷ lệ phí vốn - chênh lệch giá - thanh lý".

3. Thông tin không đối xứng và sự thiếu hụt cơ chế cảnh báo

Cảnh báo trên chuỗi và phản ứng cộng đồng chậm trễ: Mặc dù đã có các công cụ giám sát trên chuỗi trưởng thành có thể cảnh báo kịp thời về các giao dịch lớn, nhưng các bên dự án và các sàn giao dịch chính chưa thiết lập "cảnh báo - kiểm soát rủi ro - cộng đồng" trong một vòng khép kín, dẫn đến tín hiệu dòng tiền trên chuỗi không được chuyển đổi thành hành động kiểm soát rủi ro hoặc thông báo từ cộng đồng.

Hiệu ứng bầy đàn từ góc độ tâm lý học nhà đầu tư: Trong trường hợp thiếu nguồn thông tin có thẩm quyền, các nhà đầu tư nhỏ lẻ và các tổ chức vừa và nhỏ phụ thuộc vào mạng xã hội và thông báo thị trường, khi giá giảm nhanh, việc đóng cửa vị thế do hoảng loạn và "mua đáy" đan xen với nhau, làm tăng khối lượng giao dịch trong ngắn hạn (khối lượng giao dịch trong 24 giờ tăng 312% so với trước đó) và độ biến động (độ biến động lịch sử trong 30 phút đã một thời gian vượt qua 200%).

Năm, Suy ngẫm về ngành và Đề xuất các biện pháp đối phó có hệ thống

Để ứng phó với các sự kiện như vậy và ngăn ngừa sự tái diễn của các rủi ro tương tự trong tương lai, chúng tôi đề xuất các biện pháp sau:

1. Khung quản lý rủi ro thống nhất và động

Tiêu chuẩn hóa ngành: Xây dựng giao thức thanh toán xuyên nền tảng, bao gồm thông suốt ngưỡng thanh toán, chia sẻ thời gian thực các tham số chính và ảnh chụp vị thế lớn giữa các nền tảng; đệm kiểm soát rủi ro động, khởi động "thời gian đệm" sau khi kích hoạt thanh toán, cho phép các nền tảng khác cung cấp lệnh mua có giới hạn hoặc các nhà tạo lập thị trường thuật toán tham gia vào đệm, tránh áp lực bán lớn trong thời gian ngắn.

Củng cố mô hình rủi ro đuôi: Giới thiệu thử nghiệm căng thẳng và mô phỏng tình huống cực đoan, tích hợp các mô-đun mô phỏng "cú sốc thanh khoản" và "ép giá giữa các loại sản phẩm" vào hệ thống quản lý rủi ro, định kỳ tiến hành diễn tập hệ thống.

2. Đổi mới cơ chế bảo hiểm và phi tập trung

Chuỗi thanh toán phi tập trung: Hệ thống thanh toán dựa trên hợp đồng thông minh, đưa logic thanh toán và các tham số kiểm soát rủi ro lên chuỗi, tất cả giao dịch thanh toán đều công khai và có thể kiểm toán. Sử dụng cầu nối chuỗi chéo và oracle để đồng bộ hóa giá trên nhiều nền tảng, khi giá giảm xuống dưới ngưỡng, các nút trong cộng đồng sẽ đấu giá để hoàn thành thanh toán, lợi nhuận và tiền phạt sẽ được tự động phân phối vào quỹ bảo hiểm.

Bảo hiểm sự cố chớp nhoáng: Ra mắt sản phẩm bảo hiểm sự cố chớp nhoáng dựa trên quyền chọn: Khi giá Token giảm hơn ngưỡng thiết lập trong khoảng thời gian xác định, hợp đồng bảo hiểm tự động bồi thường một phần tổn thất cho người nắm giữ. Tỷ lệ bảo hiểm được điều chỉnh động dựa trên biến động lịch sử và độ tập trung vốn trên chuỗi.

3. Xây dựng hệ sinh thái cảnh báo và minh bạch trên chuỗi

Dự đoán hành vi của các nhà đầu tư lớn: Các dự án nên hợp tác với nền tảng phân tích dữ liệu để phát triển mô hình "điểm rủi ro địa chỉ", đánh giá các địa chỉ có khả năng chuyển khoản lớn. Nếu địa chỉ có điểm cao xảy ra chuyển khoản lớn, tự động kích hoạt cảnh báo từ nền tảng và cộng đồng.

Ủy ban quản lý rủi ro cộng đồng: được thành lập bởi các bên dự án, cố vấn chính, các nhà tạo lập thị trường chính và người dùng đại diện, có trách nhiệm đánh giá các sự kiện lớn trên chuỗi, quyết định quản lý rủi ro của nền tảng và phát hành thông báo rủi ro hoặc đề xuất điều chỉnh quản lý rủi ro khi cần thiết.

4. Giáo dục nhà đầu tư và nâng cao sức chịu đựng của thị trường

Nền tảng mô phỏng thị trường cực đoan: Phát triển môi trường giao dịch giả lập, cho phép người dùng thực hành các chiến lược như cắt lỗ, giảm vị thế, và phòng ngừa trong điều kiện thị trường cực đoan, nâng cao nhận thức về rủi ro và khả năng ứng phó.

Sản phẩm đòn bẩy phân cấp: Nhắm đến những sở thích rủi ro khác nhau, giới thiệu sản phẩm đòn bẩy phân cấp: Cấp độ rủi ro thấp sử dụng mô hình thanh toán truyền thống; Cấp độ rủi ro cao cần nộp thêm "tiền ký quỹ rủi ro đuôi" và tham gia vào quỹ bảo hiểm sự cố chớp nhoáng.

Kết luận

Sự cố chớp nhoáng của MANTRA (OM) không chỉ là một cú sốc lớn trong lĩnh vực tài sản kỹ thuật số mà còn là một thử thách nghiêm trọng đối với quản lý rủi ro tổng thể và thiết kế cơ chế của ngành. Sự tập trung nắm giữ cực đoan, hoạt động thị trường giả tạo, và sự thiếu hụt liên kết quản lý rủi ro giữa các nền tảng đã cùng nhau tạo ra "trò chơi thu hoạch" này.

Chỉ bằng cách chuẩn hóa quản lý rủi ro đa nền tảng, đổi mới thanh toán và bảo hiểm phi tập trung, xây dựng hệ sinh thái cảnh báo minh bạch trên chuỗi, cùng với giáo dục về các tình huống cực đoan dành cho các nhà đầu tư, chúng ta mới có thể tăng cường khả năng chống chịu của thị trường Web3 một cách cơ bản, ngăn chặn việc xảy ra tương tự như "sự cố chớp nhoáng" trong tương lai, xây dựng một hệ sinh thái ổn định và đáng tin cậy hơn.