Nghịch lý quản trị lạm phát Aptos: AIP-119 gây tranh cãi, thịnh vượng sinh thái có thể là chìa khóa giải quyết vấn đề

Quản lý lạm phát luôn là vấn đề cốt lõi trong mô hình kinh tế và phát triển sinh thái của các chuỗi công khai. Gần đây, cộng đồng Aptos đã rơi vào tranh luận gay gắt về một đề xuất giảm lợi nhuận từ việc staking, AIP-119. Những người ủng hộ cho rằng đây là biện pháp cần thiết để kiềm chế lạm phát và kích hoạt tính thanh khoản sinh thái, trong khi những người phản đối cảnh báo rằng động thái này có thể làm suy yếu nền tảng phi tập trung của mạng lưới, thậm chí dẫn đến mất vốn.

Khi cuộc chơi giữa việc tiết kiệm và mã nguồn mở gặp phải sự phân phối lại lợi ích của các Validator, cuộc cải cách của Aptos không chỉ liên quan đến tương lai của kinh tế APT token mà còn phản ánh mâu thuẫn sâu sắc trong quản trị chuỗi công khai PoS. Bằng cách phân tích các tranh cãi về đề xuất và so sánh với các mô hình chuỗi công khai chính, chúng tôi khám phá cách Aptos tìm kiếm đột phá giữa lạm phát cao và hoạt động thấp.

Cuộc "phẫu thuật" lạm phát gây tranh cãi về việc chữa bệnh hay tổn thất vốn

AIP-119 được thành viên cộng đồng moonshiesty đề xuất vào ngày 17 tháng 4 năm 2025. Đề xuất khuyến nghị giảm tỷ lệ thưởng staking cơ bản của Aptos 1% mỗi tháng trong ba tháng tới, với mục tiêu cuối cùng là giảm tỷ lệ lợi suất hàng năm (APR) từ khoảng 7% (hoặc 6.8%) xuống 3.79%. Đề xuất này tuy đơn giản nhưng đã chạm đến lợi ích cốt lõi của các nút staking lớn quen với thu nhập thụ động, do đó đã gây ra cuộc tranh luận sôi nổi trong cộng đồng.

Người ủng hộ cho rằng, đề xuất này không chỉ có thể nhanh chóng giảm lạm phát APT, mà còn khuyến khích người dùng nắm giữ tiền chuyển tiền vào các hoạt động DeFi khác trên chuỗi, thay vì chỉ phụ thuộc vào việc staking thụ động.

Tuy nhiên, tiếng nói phản đối không chỉ đến từ các tổ chức lớn, mà còn có nhiều thành viên đứng từ góc độ của các xác thực viên nhỏ và toàn bộ cộng đồng để bày tỏ lo ngại. Họ chỉ ra rằng việc cắt giảm mạnh phần thưởng staking sẽ tác động lớn hơn đến các xác thực viên nhỏ. Lợi nhuận của nhiều xác thực viên có thể bị thu hẹp đến mức không đủ để trang trải chi phí hoạt động (khoảng 30.000 đô la mỗi năm), dẫn đến việc họ buộc phải rút lui khỏi mạng lưới. Điều này có thể làm suy yếu mức độ phi tập trung của mạng Aptos một cách gián tiếp, cuối cùng dẫn đến việc quyền lực và tài nguyên tập trung vào các xác thực viên lớn.

Một đồng sáng lập của dự án DeFi đã phân tích chi tiết các tác động tiềm năng: hiện tại, các xác nhận viên sở hữu 1 triệu APT có chi phí máy chủ hàng năm khoảng 72.000 đến 96.000 USD (khác biệt lớn so với 35.000 USD mà người đề xuất đưa ra). Nếu tỷ suất lợi nhuận giảm xuống 3,9%, lợi nhuận cuối cùng có thể chỉ là 13.000 USD, dẫn đến thua lỗ. Chỉ có số lượng nắm giữ đạt trên 10 triệu APT mới có thể đủ để có lãi, điều này sẽ trực tiếp loại bỏ các xác nhận viên nhỏ.

Ngoài ra, có ý kiến cho rằng, tỷ lệ lợi nhuận staking giảm xuống (3.79%) so với các chuỗi khác cung cấp lợi nhuận cao hơn (như Cosmos khoảng 15%) thiếu tính cạnh tranh, có thể dẫn đến việc các nhà đầu tư lớn và tổ chức tìm kiếm lợi nhuận cao chuyển vốn sang các mạng khác, giảm TVL và tính thanh khoản của Aptos, gây ra rủi ro rút vốn. Tỷ lệ lợi nhuận staking thấp cũng sẽ giảm sức hấp dẫn của các giao thức AptosDeFi đối với các nhà cung cấp thanh khoản, ảnh hưởng đến sự phát triển và mức độ tham gia của người dùng vào giao thức.

Vấn đề phổ biến trong quản trị PoS: Nghệ thuật cân bằng giữa phần thưởng và lạm phát

Trên thực tế, đề xuất này tương tự như các đề xuất trước đây đã được đưa ra trên một chuỗi công khai nổi tiếng nhưng cuối cùng đã bị bác bỏ, đều cố gắng kìm hãm lạm phát mạng bằng cách giảm tỷ suất lợi nhuận của các validator, phản ánh vấn đề lợi ích trong quản trị chuỗi công khai. Vấn đề quản trị này trở nên đặc biệt nổi bật trong cơ chế đồng thuận POS.

Để đánh giá xem đề xuất Aptos có hợp lý hay không, phương pháp tốt nhất là so sánh cách một số blockchain công khai với cơ chế tương tự cân bằng vấn đề này và hiệu quả mà nó mang lại.

Hiện tại, mô hình lạm phát token của Aptos là phát hành thêm 7% mỗi năm, theo đề xuất trước đó, tỷ lệ thưởng tối đa này dự kiến sẽ giảm 1,5% mỗi năm (so với giá trị của năm trước), cho đến khi đạt mức đáy hàng năm là 3,25% sau hơn 50 năm. Tính đến dữ liệu tháng 4, tỷ lệ staking của APT đạt 76%, duy trì tỷ lệ cao trong các chuỗi công khai. Về việc tiêu hủy phí, hiện tại tất cả các phí giao dịch của Aptos đều bị tiêu hủy, nhưng do phí trên chuỗi chỉ có vài nghìn đô la mỗi ngày, hiệu ứng tiêu hủy này đối với việc chống lại lạm phát là rất nhỏ.

Dựa trên xu hướng của token trong hơn một năm qua, một chuỗi công khai nổi tiếng là một ví dụ thành công trong cơ chế POS. Khác với tỷ lệ phát hành cố định hiện tại của Aptos, chuỗi công khai này áp dụng mô hình lạm phát giảm dần hàng năm, với giá trị ban đầu là 8%, sau đó giảm 15% mỗi năm, hiện khoảng 4,58%. Mô hình lạm phát động này dường như chính là mục tiêu dự kiến sau cải cách đề xuất của Aptos. Tuy nhiên, đối với chuỗi công khai này, tỷ lệ lạm phát này vẫn được cộng đồng cho là quá cao. Về tỷ lệ staking, tỷ lệ staking hiện tại của chuỗi công khai này khoảng 65%, thấp hơn so với 76% của Aptos.

Về việc tiêu hủy phí, trước đây 50% phí giao dịch của chuỗi công khai này sẽ bị tiêu hủy, nhưng đề xuất gần đây đã hủy bỏ việc tiêu hủy 50% này và biến nó thành phần thưởng cho các xác nhận viên, dẫn đến tình trạng lạm phát trở nên nghiêm trọng hơn. Tuy nhiên, do mạng lưới chuỗi công khai này rất hoạt động, có vẻ như không bị ảnh hưởng quá nhiều bởi lạm phát.

Một chuỗi công khai thuộc hệ MOVE khác thường được so sánh với Aptos. Về tỷ suất lợi nhuận từ việc staking, chuỗi công khai này có tỷ suất thấp, chỉ từ 2.3% đến 2.5%. Hơn nữa, token của nó có giới hạn cứng là 10 tỷ, từ đó kiểm soát cơ bản khả năng phát hành vô hạn. Về tỷ lệ staking, chuỗi công khai này khoảng 76.73%, gần với APT. Tuy nhiên, trong việc xử lý phí, mạng này chọn sử dụng nó làm phần thưởng và không có cơ chế tiêu hủy. So với đó, mô hình giới hạn cứng dường như đã giúp cộng đồng giảm bớt lo lắng về lạm phát, vì vậy về hiệu suất giá cũng khá nổi bật.

Ngoài ra, có một chuỗi công cộng với lợi suất staking khá điển hình, đạt tới 14,26%. Xét về số lượng lưu thông của token, cũng có xu hướng tăng trưởng liên tục. Hiện tại, tỷ lệ staking của chuỗi công cộng này khoảng 59%, và trước khi đạt 67%, tình trạng lạm phát này vẫn sẽ tiếp tục. Tuy nhiên, mặc dù lợi suất staking rất cao, nhưng giá token lại liên tục giảm, từ mức cao nhất 44 đô la giảm xuống còn 3,81 đô la, giảm tới 91%.

Sự lựa chọn của Aptos: Tiết kiệm hay Mở nguồn?

Tổng thể mà nói, hiện tại trong số các chuỗi công khai POS lớn, chưa có ai có thể hoàn hảo giải quyết sự cân bằng giữa tỷ lệ lạm phát và mức độ tham gia mạng lưới. Trong quá trình giải quyết những trò chơi này, một mặt cần kiểm soát tỷ lệ lạm phát để duy trì sự phát triển lành mạnh của mô hình kinh tế token, mặt khác cần thu hút các nhà xác thực tham gia quản trị mạng lưới thông qua lợi suất staking hợp lý. Một chuỗi công khai hàng đầu đã từng đạt được sự giảm phát thông qua việc chuyển đổi sang POS và tiêu hủy phí cơ sở, nhưng dường như cũng không thể chứng kiến sự tăng giá token do giải quyết vấn đề lạm phát. Ngược lại, một chuỗi công khai nổi tiếng khác gần đây đã thông qua một đề xuất về việc tăng lạm phát, trong khi đề xuất giảm lạm phát lại bị cộng đồng từ chối. Nhưng điều này hình như không gây ra quá nhiều ảnh hưởng đến giá token của nó. Cuối cùng, lý do là vì mức độ hoạt động của mạng lưới của chuỗi công khai đó luôn đứng đầu trong số các chuỗi công khai lớn.

Giải quyết lạm phát giống như việc thắt chặt chi tiêu, trong khi nâng cao sự hoạt động của mạng giống như việc mở rộng nguồn vốn. Đối với một mạng lưới sôi động, sự cân bằng giữa việc mở rộng và thắt chặt là rất quan trọng, nhưng đối với một mạng lưới hiện tại không quá nhộn nhịp, cách nâng cao hoạt động chính là chìa khóa thực sự để nâng cao giá trị của token mạng. Nhìn vào vấn đề mà Aptos đang phải đối mặt lúc này, TVL của nó chỉ là 1,1 tỷ USD, xếp thứ 11 trong số các chuỗi công cộng. Dữ liệu tổng thể vẫn chưa nổi bật, trong khi số lượng người xác thực trên toàn mạng hiện tại là 149, và số nút hoàn chỉnh là 495, con số này cũng không quá cao. Nếu một số lượng lớn người xác thực rút lui do giảm lợi suất, thực sự có khả năng gây tổn hại nghiêm trọng.

Do đó, đối với Aptos, khi xem xét việc "thắt chặt" thông qua AIP-119, có lẽ nên suy nghĩ kỹ lưỡng về tác động tiềm tàng của nó đối với hệ sinh thái người xác thực và sự phi tập trung của mạng lưới. So với việc cắt giảm phần thưởng một cách quyết liệt, lựa chọn cấp bách hơn ở giai đoạn hiện tại có thể là cách "mở nguồn" — tức là nâng cao tính năng động của mạng lưới, thu hút nhiều dự án chất lượng hơn tham gia, từ đó xây dựng một hệ sinh thái thực sự thịnh vượng và bền vững. Đây có lẽ mới là chìa khóa để hỗ trợ giá trị dài hạn của APT.