Chìa khóa để phân biệt chính xác tội phạm hỗ trợ và tội phạm che giấu trong tội phạm tiền ảo

Với sự phát triển nhanh chóng của tiền ảo trên toàn cầu, các vấn đề pháp lý liên quan cũng ngày càng phức tạp, đặc biệt là trong thực tiễn tư pháp hình sự. Tội giúp thông tin mạng phạm tội (viết tắt là "tội giúp thông tin" ) và tội che giấu, ẩn giấu tài sản phạm tội, tội thu lợi từ tài sản phạm tội (viết tắt là "tội che giấu" ) là hai tội danh phổ biến trong chuỗi tội phạm liên quan đến tiền ảo, thường xuyên xuất hiện sự giao thoa và nhầm lẫn trong việc xác định sự thật và áp dụng pháp luật.

Sự nhầm lẫn này không chỉ ảnh hưởng đến độ chính xác của vụ án mà còn liên quan trực tiếp đến mức án của bị cáo. Mặc dù cả hai tội đều là công cụ quan trọng trong việc chống lại tội phạm mạng thông tin và hành vi rửa tiền, nhưng có sự khác biệt đáng kể về mặt ý chí chủ quan, cách thức hành động và mức độ hình phạt.

Bài viết này sẽ phân tích thông qua các trường hợp, phân tích pháp lý và kinh nghiệm thực tiễn, sâu sắc thảo luận về cách phân biệt chính xác hai loại tội danh trong tội phạm tiền ảo, nhằm cung cấp tham khảo thực tiễn cho các nhân viên liên quan.

Một, Giới thiệu trường hợp

Chúng ta hãy xem một trường hợp thực tế để hiểu sự khác biệt trong phán quyết của tòa án về tội giúp đỡ liên quan đến coin và tội che giấu. Trong vụ án che giấu của Trần Tư và những người khác do Tòa án trung cấp thành phố Kiêu Tác, tỉnh Hà Nam xử lý ((2022) Huy 08 hình cuối 50), tình huống cơ bản như sau:

Vào tháng 12 năm 2020, Lý Cương Cương cùng những người khác trong khi biết rằng người khác cần thẻ ngân hàng để chuyển tiền từ việc phạm tội, đã tổ chức cho Trần Tư cùng những người khác sử dụng thẻ ngân hàng để chuyển tiền phạm tội. Trần Tư cùng những người khác biết rằng Lý Cương Cương và những người khác sử dụng thẻ ngân hàng để chuyển tiền phạm tội, vẫn cung cấp thẻ ngân hàng của mình đã được đăng ký tên thật tại Ngân hàng Công thương, Ngân hàng Nông nghiệp, Ngân hàng Bưu điện để tham gia chuyển tiền (một phần thông qua việc mua tiền ảo rồi chuyển tiền), và thực hiện ghi chép, đối chiếu qua các nhóm trò chuyện trên mạng. Theo thống kê của cơ quan điều tra, 3 thẻ ngân hàng mà Trần Tư cung cấp đã chuyển tiền lừa đảo lên tới hơn 147.000 nhân dân tệ.

Tháng 2 năm 2021, Lý Cương và những người khác đã bị cơ quan công an bắt giữ. Nhưng Trần Tư và những người khác tiếp tục tổ chức cho người khác sử dụng thẻ ngân hàng để chuyển tiền từ các khoản thu lợi bất hợp pháp của người khác, hoặc thông qua việc mua Tiền ảo để chuyển tiền, số tiền liên quan lên tới hơn 441.000 nhân dân tệ.

Tòa án sơ thẩm xác định Trần Tư cấu thành tội che giấu, tuyên án bốn năm tù giam và phạt tiền 20.000 nhân dân tệ.

Chân Tư và luật sư bào chữa cho anh ấy cho rằng, tòa án cấp một đã định tính vụ án sai, vụ án này nên cấu thành tội giúp đỡ nhẹ hơn chứ không phải tội che giấu nặng hơn. Tuy nhiên, tòa án cấp hai không ủng hộ quan điểm của bị cáo và luật sư của anh ấy, cuối cùng bác đơn kháng cáo và giữ nguyên phán quyết ban đầu.

Trường hợp này rất tốt để minh họa rằng, khi chuyển nhượng thu nhập bất hợp pháp từ phía trên thông qua tiền ảo, những điểm tranh cãi phổ biến giữa ba bên: kiểm soát, biện hộ và xét xử, chính là vấn đề áp dụng tội giúp đỡ tội phạm và tội che giấu.

Hai, trong các vụ án hình sự liên quan đến tiền ảo, phạm vi áp dụng của việc hỗ trợ và che giấu.

Trong các vụ án hình sự liên quan đến tiền ảo, ranh giới áp dụng tội tiếp tay và tội che giấu thường liên quan chặt chẽ đến vai trò của người thực hiện hành vi, mức độ nhận thức chủ quan và hậu quả của hành vi. Mặc dù cả hai tội đều yêu cầu người thực hiện hành vi phải "biết rõ", nhưng khi xem xét kỹ lưỡng, các tình huống áp dụng của hai tội này thực sự vẫn có sự khác biệt rõ rệt:

（一）Các tình huống điển hình áp dụng tội giúp sức

Tội tiếp tay là hành vi biết rõ người khác lợi dụng mạng thông tin để thực hiện tội phạm, cung cấp hỗ trợ kỹ thuật, quảng bá, dẫn dắt, thanh toán, lưu trữ trực tuyến, truyền thông và các loại hình trợ giúp khác. Đối với thế giới tiền ảo, những hành vi tiếp tay tội phạm thường gặp bao gồm:

1. Hỗ trợ bọn lừa đảo thu coin, chuyển coin;
2. Biết rõ là "黑U" hoặc tiền bẩn mà vẫn cung cấp dịch vụ chuyển tiền qua địa chỉ;
3. Cung cấp địa chỉ ví tiền ảo để "chạy điểm" hoặc trung chuyển.

Điểm mấu chốt của tội này là hành vi "giúp đỡ" trực tiếp tạo điều kiện cho tội phạm mạng thông tin, mà không cần phải nhằm mục đích cuối cùng là thu lợi.

(Hai) Cảnh ngộ điển hình áp dụng tội che giấu.

Tội che giấu tội phạm chủ yếu tập trung vào việc giúp đỡ các tội phạm thượng nguồn xử lý "tiền ảo", cụ thể là hành vi của người thực hiện biết rằng đó là tài sản phạm tội hoặc lợi nhuận từ đó, vẫn hỗ trợ chuyển nhượng, thu mua, giữ hộ, quy đổi, v.v. Các biểu hiện thường gặp bao gồm:

1. Mua lại tiền ảo mà người khác có được qua lừa đảo điện tử;
2. Biết rõ là tiền bẩn vẫn tiến hành "rửa coin" hoặc đổi thành tiền pháp định;
3. Hành vi bảo quản, rút tiền thay cho.

Sự che giấu tội phạm nhấn mạnh hành vi của người thực hiện giúp "tiêu thụ tài sản bất hợp pháp", gần gũi hơn với nghĩa truyền thống của "rửa tiền", điều kiện tiên quyết là phải hiểu rõ về nguồn gốc của tài sản phạm tội.

Do đó, ranh giới áp dụng của hai tội danh nằm ở giai đoạn xảy ra hành vi, đối tượng mà chủ thể biết rõ và hành vi có trực tiếp thúc đẩy tội phạm thành công hay không, hoặc là xử lý kết quả tội phạm sau đó.

Ba, làm thế nào để phân biệt chính xác tội tiếp tay và tội che giấu?

Để phân biệt chính xác hai tội danh này, cần kết hợp tâm lý chủ quan, hành vi khách quan và chứng cứ khách quan của vụ án để đánh giá tổng thể, không thể áp dụng đơn giản tội danh. Ba khía cạnh sau đây là vô cùng quan trọng:

（一）Đối tượng khác nhau của sự biết rõ chủ quan

1. Tội tiếp tay: Người thực hiện phải có ý thức rõ ràng về việc "người khác thực hiện tội phạm bằng cách sử dụng mạng thông tin". Cụ thể: Biết rõ người khác đang thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật trên mạng như lừa đảo qua điện thoại, đánh bạc, xâm phạm thông tin cá nhân của công dân (chỉ cần biết một cách khái quát), vẫn cung cấp sự giúp đỡ.

2. Tội che giấu: Người thực hiện hành vi phải có hiểu biết rằng "tài sản được xử lý là tài sản phạm tội". Cụ thể: không cần phải biết chi tiết cụ thể của hành vi phạm tội ban đầu, chỉ cần biết rằng "tài sản hoặc tiền ảo được xử lý là tiền bẩn" là đủ.

Nói cách khác, "biết" trong tội giúp sức là sự biết về hành vi phạm tội bản thân, trong khi "biết" trong tội che giấu là sự biết về tài sản thu được từ tội phạm.

(ii) Thời điểm xảy ra hành vi khác nhau

1. Tội phạm hỗ trợ thường xảy ra trong quá trình phạm tội hoặc trước đó, đóng vai trò "hỗ trợ";

2. Tội che giấu thường xảy ra sau khi tội phạm đã hoàn thành, đóng vai trò "rửa tiền".

Ví dụ, việc giúp kẻ lừa đảo mở ví tiền ảo và tham gia chuyển tiền có thể cấu thành tội giúp sức; nhưng nếu kẻ lừa đảo đã hoàn thành hành vi lừa đảo và giao coin cho người khác giữ hoặc bán, thì người đó có thể cấu thành tội che giấu.

（ba） Có phải là thúc đẩy tội phạm hoàn thành không

Hành vi che giấu thường có mối quan hệ nguyên nhân và kết quả mạnh mẽ với tội phạm, chẳng hạn như không có chuyển khoản chạy điểm, nhóm lừa đảo không thể thoát khỏi vốn. Mặc dù tội giúp đỡ cũng có sự trợ giúp trong việc "biến lợi nhuận thành tiền" cho tội phạm ở trên, nhưng không quyết định liệu tội phạm ở trên có thể成立.

Đối với luật sư bào chữa, có thể bắt đầu bào chữa từ hai cấp độ sau:

Đầu tiên là ở khía cạnh chứng cứ: cần phân tích kỹ lưỡng cách thức mà người thực hiện hành vi nhận được coin, hồ sơ liên lạc có đề cập đến tội phạm thượng nguồn hay không, và xu hướng của đồng coin có tồn tại ý định "rửa tiền" hay không.

Thứ hai là về mặt chủ quan: nếu bị cáo thực sự không biết rõ hành vi của bên trên là tội phạm, chỉ biết "đồng tiền này không sạch", thì càng nên xem xét áp dụng tội tiếp tay, khẳng định "tội nhẹ".

Bốn, Kết luận

Dưới sự hỗ trợ của các công nghệ như tiền ảo có tính ẩn danh cao, dễ dàng vượt biên giới và phi tập trung, độ khó trong việc áp dụng luật hình sự đã tăng lên đáng kể, ranh giới giữa tội trợ giúp và tội che giấu ngày càng mờ nhạt. Nhưng chính trong những ranh giới mờ nhạt này, các luật sư hình sự trong lĩnh vực Web3 càng cần phải gánh vác trách nhiệm "người dịch pháp lý", không chỉ phải nắm vững nghệ thuật bào chữa hình sự truyền thống mà còn phải hiểu sâu sắc logic cơ bản và mục đích thực tế của tiền ảo.

Từ góc độ chính sách hình sự, việc áp dụng chính xác các tội danh nhẹ và nặng liên quan đến sự khiêm tốn của pháp luật và việc thực hiện công lý. Từ góc độ bảo vệ quyền cá nhân, việc có thể phân biệt chính xác giữa tội trợ giúp và tội che giấu, trực tiếp quyết định số phận của những người liên quan.

Trong tương lai, với việc thực tiễn tư pháp được quy định chặt chẽ hơn và hệ thống pháp luật về tiền ảo dần được hoàn thiện, việc áp dụng pháp luật trong lĩnh vực này sẽ trở nên rõ ràng hơn. Nhưng trước đó, mỗi lần phân loại tội danh trong các vụ án hình sự liên quan đến coin đều là một thử thách nghiêm ngặt đối với năng lực chuyên môn và trách nhiệm của luật sư.