Quản trị DAO: Hình thức tổ chức mới trong thời đại Blockchain

Trong thế giới vật lý mà chúng ta đang sống, các loại hình quản trị thường được quyết định bởi một hoặc nhiều trung tâm, với hệ thống cấp bậc nghiêm ngặt và cấu trúc phân cấp rõ ràng. Tuy nhiên, với sự ra đời và phát triển của Bitcoin, cùng với sự xuất hiện của một loạt các hệ sinh thái liên quan, chúng ta bắt đầu khám phá một tư duy hoàn toàn mới - hệ thống hợp tác mà mọi người đều có thể tham gia.

Khối DAO( khái niệm tổ chức tự trị phi tập trung ) ban đầu xuất phát từ mạng lưới Ethereum. Khoảng hai năm trước, vào thời điểm ICO phổ biến, mọi người đã hình dung ra một hình thức tổ chức xã hội mới từ mạng lưới Ethereum. Thông qua hợp đồng thông minh, bất kỳ ai cũng có thể huy động vốn và phát hành token trên mạng lưới Ethereum. Những người tham gia nắm giữ token có thể tham gia quản trị dự án, không cần sự cho phép, mọi người đều bình đẳng, mã là luật. Đây là hình thức khởi đầu của tư tưởng quản trị DAO, mặc dù chưa trưởng thành, nhưng sau hai năm khám phá và thực hành, hình thức tổ chức mới này dần dần được định nghĩa chính xác hơn.

DAO là viết tắt của Decentralized Autonomous Organization, là hình thức tổ chức được hình thành một cách tự phát bởi một nhóm đạt được sự đồng thuận, dựa trên các nguyên tắc cốt lõi của Blockchain, với các hành động hợp tác chung, xây dựng chung, quản lý chung và chia sẻ. Nó là sản phẩm của việc giải quyết vấn đề niềm tin giữa con người thông qua Blockchain, đại diện cho một sự tiến hóa cách mạng trong lịch sử hợp tác của nhân loại, về bản chất là một hình thức ứng dụng của công nghệ Blockchain. Trên thực tế, Bitcoin, với tư cách là giao thức phân phối phi tập trung đầu tiên, được coi là DAO hoàn chỉnh đầu tiên. DAO cần lập trình ban đầu, nhưng một khi các quy tắc được thiết lập, nó sẽ tự động vận hành và tiếp tục thực hiện chức năng của nó mà không bị ảnh hưởng bởi bên ngoài.

Trong cuốn sách "Thất kiểm soát", tác giả Kevin Kelly đã giải thích những đặc điểm của mạng lưới phân phối: thiếu sự kiểm soát trung tâm bắt buộc, các đơn vị thứ cấp có tính tự trị, các đơn vị thứ cấp có sự kết nối cao, và ảnh hưởng điểm đối điểm tạo ra mối quan hệ nguyên nhân phi tuyến tính. Những đặc điểm này phản ánh cấu trúc xã hội, mô hình kinh doanh và mối quan hệ giữa người với người hoàn toàn khác biệt giữa thời đại xã hội thông tin và xã hội công nghiệp, chính xác thể hiện bản chất của giao thức Blockchain.

Khi thiết kế cơ chế hoạt động của DAO, cần xem xét nhiều yếu tố. Nó nên có mục tiêu tổ chức và văn hóa có thể đạt được sự đồng thuận với người lạ, bao gồm sứ mệnh, tầm nhìn và giá trị. Đồng thời, cũng cần có một hệ thống quy tắc có thể đạt được sự đồng thuận với người lạ, bao gồm các nội dung về thành lập, quản trị và động lực, và thông qua công nghệ Blockchain để đặt những quy tắc này lên chuỗi. Ngoài ra, cần phải hình thành mối liên hệ lợi ích với tất cả các bên tham gia thông qua token, để thực hiện động lực cho toàn bộ thành viên.

Trong hệ thống DAO lý tưởng, quản lý được mã hóa, lập trình hóa và tự động hóa. Dưới triết lý "mã là luật", cơ cấu tổ chức chuyển từ hình chóp thành phân tán, quyền lực chuyển từ tập trung sang phi tập trung, quản lý chuyển từ chế độ hành chính sang tự quản cộng đồng, hoạt động của tổ chức không còn phụ thuộc vào công ty truyền thống, mà được dẫn dắt bởi các cộng đồng tự quản cao.

DAO tuân theo nguyên tắc bình đẳng, tự nguyện, tương hỗ và lợi ích chung, được thúc đẩy bởi nguồn lực, lợi thế bổ sung và lợi ích cùng thắng. Dưới cơ chế khuyến khích bằng token, mỗi nút tổ chức có thể hợp tác hiệu quả dựa trên lợi thế và tài năng của chính mình, tạo ra hiệu ứng hợp tác mạnh mẽ. Điều này vẽ nên một bức tranh lý tưởng theo kiểu utopia.

Tuy nhiên, quản trị DAO đang phải đối mặt với nhiều thách thức trong thực tế. Nó không chỉ liên quan đến bản chất con người, hình thức xã hội và nhiều cuộc đấu tranh lợi ích, mà còn khó khăn trong việc đạt được sự cân bằng dưới một mục tiêu thống nhất. DAO không phải là một hệ thống bỏ phiếu đơn giản theo nguyên tắc đa số, mà số lượng người dân bình thường thực sự tham gia vào đó rất ít, trí tuệ thường tập trung trong tay một số ít người. Khái niệm "vô thức tập thể" được đề cập trong "Đám đông" cho thấy, những người có khả năng tổ chức dễ dàng kích động đám đông, điều này thường thấy trong thực tế.

Đồng thời, sự bất mãn của mọi người đối với tầng lớp tinh hoa có thể gây ra rối loạn, gây khó khăn cho việc quản lý. Thực tế, những người thực sự quan tâm đến sự phát triển của thỏa thuận chỉ chiếm một phần rất nhỏ, và phần này thường cũng là những bên liên quan cốt lõi.

Hiện tại, trong lĩnh vực blockchain, việc khám phá quản trị DAO vẫn chưa tìm ra giải pháp hoàn hảo. Công cụ quản trị Snapshot do cộng đồng Ethereum phát triển là lựa chọn phổ biến nhất hiện nay. Nó cung cấp một không gian quản trị công khai và minh bạch, thông qua chữ ký ví để tải thông tin lên IPFS, không cần thông qua mạng chính Ethereum và cũng không tiêu tốn GAS. Lý do nó được ưa chuộng chủ yếu là vì hầu hết các nhân tài phát triển đổi mới đều tập trung trong hệ sinh thái Ethereum.

Đối mặt với sự biến đổi cách mạng của hình thức tổ chức xã hội mới này, chúng ta phải nhìn nhận ý thức hệ này bằng con mắt phát triển, để có thể tinh lọc và khám phá sâu hơn. Mặc dù thực tế có thể khắc nghiệt, nhưng đây cũng là quá trình tất yếu. Chỉ có sự khám phá và thực hành liên tục, chúng ta mới có thể dần hoàn thiện các khái niệm và thực hiện DAO, mở ra những khả năng mới cho mô hình quản trị tổ chức trong tương lai.